หอคำ ณ ไร่แม่ฟ้าหลวง อุทยานศิลปะและวัฒนธรรมล้านนา

หอคำ ณ ไร่แม่ฟ้าหลวง
อุทยานศิลปะและวัฒนธรรมล้านนา

<TABLE cellSpacing=5 cellPadding=10 width="100%" border=0><TBODY><TR><TD bgColor=#6633ff>สายสุนีย์ สิงหทัศน์...เรื่อง สมชาย ภักดีภูวดล...ภาพ</TD></TR><TR><TD vAlign=top>

หอคำ เป็นชื่อเรียกคุ้มหรือที่อยู่ของเจ้าผู้ครองนครฝ่ายเหนือในสมัยอาณาจักรล้านนา ทุกวันนี้ก็ยังมีปรากฏให้เห็นอยู่อีกหลายแห่ง เช่น หอคำที่จังหวัดน่าน สถานที่ประทับและว่าราชการของพระเจ้าสุริยพงศ์ผริตเดช เจ้าผู้ครองนครน่าน ซึ่งทางการเคยใช้เป็นสถานที่ตั้งศาลากลางจังหวัดน่านแห่งแรก และได้รับการปรับปรุงให้เป็นพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ น่าน ในสมัยต่อมา หอคำแต่ละแห่งที่ยังหลงเหลืออยู่นับเป็นสิ่งที่มีคุณค่ามากในด้านสถาปัตยกรรมท้องถิ่นอันงดงาม และมีเอกลักษณ์โดดเด่นเป็นของตนเอง แต่หอคำแม่ฟ้าหลวงจะแตกต่างจากหอคำอื่น ๆ ที่มิได้สร้างขึ้นเพื่อเป็นคุ้มเจ้าผู้ครองนคร แต่สร้างขึ้นเพื่อเป็นที่เก็บรักษาเครื่องไหว้สาแม่ฟ้าหลวงที่นำมาสร้างเป็นหอคำ ในวโรกาสที่สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี หรือสมเด็จย่า ทรงเจริญพระชนมายุครบ ๘๔ พรรษา​

หอคำแม่ฟ้าหลวง ตั้งอยู่ในไร่แม่ฟ้าหลวง จังหวัดเชียงราย อันเป็นที่ดินที่สมเด็จย่าพระราชทานทรัพย์สินส่วนพระองค์ซื้อไว้กว่า ๑๓ ไร่ เพื่อใช้เป็นสถานที่ทรงงานและอบรมเยาวชนจากถิ่นธุรกันดาร ในความดูแลของมูลนิธิแม่ฟ้าหลวงฯ ด้วยเหตุที่ทรงพบว่าชาวเขาตามจังหวัดชายแดนภาคเหนือมีความลำบากยากไร้ ต้องดิ้นรนทำมาหากินด้วยการตัดไม้ทำลายป่าเพื่อทำไร่เลื่อนลอยและปลูกฝิ่น นอกจากนี้ ยังทรงพบว่าบรรดาชาวเขาส่วนใหญ่มีฝีมือทางศิลปหัตถกรรมที่น่าสนใจและน่าส่งเสริมให้เป็นอาชีพได้ จึงโปรดให้จัดตั้งมูลนิธิส่งเสริมผลผลิตชาวเขาไทยฯ ขึ้น เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๑๕ ต่อมาได้ขยายขอบเขตมาสู่ชาวพื้นราบด้วย จึงโปรดให้เปลี่ยนชื่อเป็นมูลนิธิแม่ฟ้าหลวงในพระบรมราชูปถัมภ์ เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๒๑ มีผลงานเด่น ๆ ได้แก่ โครงการเยาวชนผู้นำชาวเขาและชาวเขาพื้นราบ โครงการพัฒนาหมู่บ้าน และโครงการพัฒนาดอยตุง
ปัจจุบันไร่แม่ฟ้าหลวงมีพื้นที่ประมาณ ๑๕๐ ไร่ ได้รับการพัฒนาปรับปรุงในทุก ๆ ด้าน จากสถานที่อบรมเยาวชนในท้องถิ่นธุรกันดารในอดีต ได้กลายมาเป็นศูนย์กลางการศึกษาและอนุรักษ์ส่งเสริมวัฒนธรรมล้านนาอย่างเต็มรูปแบบ ในนามอุทยานศิลปะและวัฒนธรรมแม่ฟ้าหลวง ซึ่งประกอบไปด้วยสวนพฤกษศาสตร์ หอคำ หอคำน้อย และหอแก้ว

อาคารที่สำคัญที่สุดในไร่แม่ฟ้าหลวงก็คือ หอคำ หรือหอคำแม่ฟ้าหลวง สร้างเมื่อปี พ.ศ. ๒๕๓๐ โดยประชาชนในภาคเหนือได้ร่วมกันถวายไม้จากเรือนสำคัญในจังหวัดต่าง ๆ ๓๒ หลัง บรรจงสร้างด้วยฝีมือการเข้าไม้แบบโบราณสมัยล้านนาประดับด้วยลวดลายอย่างสวยงาม ภายในหอคำจัดแสดงเครื่องสัตตภัณฑ์หรือแท่นเชิงเทียน ที่ตั้งถวายบูชาหน้าพระประธานในวิหารหรืออุโบสถของวัดทางภาคเหนือ เพราะเมื่อวัดถูกรื้อลง เครื่องสัตตภัณฑ์ได้ถูกยักย้ายถ่ายเทไปตามที่ต่าง ๆ และขาดผู้สนใจ มูลนิธิแม่ฟ้าหลวงฯ จึงได้ซื้อมารวบรวมเพื่ออนุรักษ์ไว้ให้อนุชนรุ่นหลังได้ศึกษาและเกิดความภาคภูมิใจ นอกจากนี้ ยังมีผู้บริจาคสมทบอีกเป็นจำนวนมาก เครื่องสัตตภัณฑ์ทุกชิ้นที่จัดแสดงจะมีป้ายชื่อและแหล่งที่มากำกับ เช่น เทพทิพย์ สัตตภัณฑ์อย่างสันกำแพง ช้างแก้ว สัตตภัณฑ์อย่างหริภุญไชย บัวร้อยดอก สัตตภัณฑ์อย่างเขมรัฐและสุคนธประทีป สัตตภัณฑ์อย่างนันทบุรี เครื่องสัตตภัณฑ์เหล่านี้จะมีการจุดเทียนในโอกาสสำคัญ ๆ เป็นประจำ กลางหอคำมีปราสาทประดิษฐาน

 

เย้ย....มาไวอิก
ไม่หลับไม่นอน

ย่าทวดไปมาแล้ว
"เครื่องสัตภัณฑ์" เยอะแยะเลย
เป็นงานไม้ สวยมาก ๆ

ย่าทวดชอบพระไม้
ชอบความงามในความเรียบง่าย
เห็น "พระพร้าโต้" แล้วตาค้างเรย
องค์นี้เป็นพระไม้ที่ทำอย่างเรียบง่าย
ว่ากันว่าช่างมีเพียงมีด "พร้าโต้" นี่หละอันเเดียวเป็นเครื่องมือ

แม้พระพร้าโต้จะไม่ได้วิจิตรบรรจงสลักเสลาอะไรมากมาย
แต่สำหรับย่าทวดแล้ว
ย่าทวดว่าดูงดงามในความเรียบง่าย เพราะมีศรัทธากำกับ

ไปดูดิ...แล้วมาเล่าให้ย่าทวดฟังนะ
ของทุกชิ้นที่นี่มีข้อธรรมให้พิจารณามากมายเลย
เด็กชายยุดต้องชอบแน่ ๆ

 

แบบนี้ต้อง "ฆ่าเวลา" เรยจะเด็กชายยุด