สติปัฏฐาน

ควรทราบว่าพระธรรมคำสอนของพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าประกอบด้วย

ปิฎก ๓ พระพระวินัยปิฎก พระสุตันตปิฎก และพระอภิธรรมปิฎก ความลึกซึ้ง

ของปิฎกทั้ง ๓ จึงต่างกัน คือ พระวินัยลึกซึ้งโดยกิจ พระสูตรลึกซึ้งโดยอรรถ

พระอภิธรรมลึกซึ้งโดยสภาวะ พระวินัยลึกซึ้งโดยกิจ คือ พระภิกษุที่ศึกษา

ประพฤติปฏิบัติตามพระวินัยจะเห็นความละเอียดลึกซึ้งโดยกิจต่างๆในพระวินัย

ที่ทรงบัญญัติไว้ว่ากิจเล็กกิจน้อยหรือกิจสำคัญที่สงฆ์พึงประพฤติปฏิบัติมีคุณ

ประโยชน์อย่างไร ส่วนพระสูตรทั้งหลายลึกซึ้งโดยอรรถ คือเนื้อความที่ลึกถึง

โลกุตตระ ไม่ใช่แสดงเพียงพยัญชนะเรื่องราวบุคคลต่างๆเท่านั้น ส่วนพระ

อภิธรรมลึกซึ้งโดยสภาวะ เพราะพระอภิธรรมปิฎกที่ทรงแสดงนั้นลึกซึ้งโดยสภาวะ

ผู้ที่ศึกษาและรู้ตามย่อมทราบความลึกซึ้งด้วยปัญญา ถ้าปัญญาไม่เกิดก็ไม่เห็นความ

ลึกซึ้งของพระธรรมได้..

ปรกติในชีวิตประจำวัน อกุศลเกิดบ่อยมาก อกุศลไม่เลือกสถานที่เกิด ไม่เลือก

อิริยาบถเพราะได้สะสมอกุศลมามากจนมีกำลัง อันเป็นปัจจัยให้อกุศลเกิดได้ทุกที่

ทุกเวลาฉันใด การอบรมเจริญปัญญาเพื่อรู้ความจริงของสภาพธรรมก็เช่นกัน สามารถ

รู้ได้ทุกที่ ทุกเวลาเพราะว่าสภาพธรรมที่มีจริง มีอยู่แล้วในชีวิตประจำวันไม่เปลี่ยนไป

ไหน แต่ขาดเพียงสติและปัญญาที่ไม่รู้ในสภาพธรรมที่มีจริงในขณะนี้เท่านั้น ซึ่งการ

ศึกษาการฟังพระธรรมย่อมเป็นปัจจัยให้สติและปัญญาจากที่ไม่เคยมี มีขึ้น เมื่อความ

เข้าใจเจริญขึ้นจนมีกำลังเหมือนอกุศลที่เสพคุ้นจนมีกำลังแล้ว สติและปัญญาก็เกิดขึ้น

ระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมได้ทุกที่ ทุกเวลาเพราะสติและปัญญามีกำลัง ที่สำคัญ

สภาพธรรมเป็นอนัตตา บังคับบัญชาไมได้ แม้สติและปัญญาก็เช่นกัน จึงแล้วแต่ว่าเมื่อ

เหตุปัจจัยพร้อมสติและปัญญาจึงเกิดขึ้นเองและก็สามารถบรรลุธรรมได้ในที่ทุกสถาน

ดังเรื่องราวในพระไตรปิฏก ซึ่งเป็นคนเล่นศิลปะเป็นนักกายกรรม เมื่อพระพุทธเจ้า

แสดงธรรม ขณะที่กำลังเล่นกายกรรม ยืนอยู่บนแป้นที่เล่น ฟังธรรมได้บรรลุเป็นพระ-

อรหันต์ทันที สติจึงจำปรารถนาในที่ทั้งปวง

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เล่ม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ -หน้าที่ 306

เรื่องบุตรเศรษฐีชื่ออุคคเสน

" เชิญเถิด อุคคเสน บุตรคนฟ้อน ผู้มีกำลังมาก

เชิญท่านจงดู, เชิญท่านทำความยินดีแก่บริษัทเถิด,

เชิญท่านทำให้มหาชนร่าเริงเถิด."

เขาได้ยินถ้อยคำของพระเถระแล้ว เป็นผู้มีใจยินดี หวังว่า " พระศาสดามีพระ

ประสงค์จะดูศิลปะของเรา " จึงยืนบนปลายไม้แป้นแล้วกล่าวคาถานี้ว่า :-

" เชิญเถิด ท่านโมคคัลลานะ ผู้มีปัญญามาก มี

ฤทธิ์มาก เชิญท่านจงดู, กระผมจะทำความยินดีแก่

บริษัท, จะยังมหาชนให้ร่าเริง."

ก็แลครั้นกล่าวอย่างนั้นแล้ว ก็กระโดดจากปลายไม้แป้น ขึ้นสู่อากาศ หก

คะเมน ๑๔ ครั้งในอากาศแล้ว ลงมายืนอยู่บนปลายไม้แป้น(ตามเดิม).

ลำดับนั้น พระศาสดาตรัสกะเขาว่า " อุคคเสน ธรรมดาบัณฑิตต้องละความ

อาลัยรักใคร่ในขันธ์ทั้งหลาย ทั้งที่เป็นอดีต อนาคต และปัจจุบันเสียแล้ว พ้น

จากทุกข์ทั้งหลายมีชาติเป็นต้นจึงควร ดังนี้แล้ว ตรัสพระคาถานี้ว่า:-

" ท่านจงเปลื้อง (อาลัย) ในก่อนเสีย จงเปลื้อง

(อาลัย) ข้างหลังเสีย, จงเปลื้อง (อาลัย) ในท่าม-

กลางเสีย, จึงเป็นผู้ถึงฝั่งแห่งภพ มีใจหลุดพ้นใน

ธรรมทั้งปวง จะไม่เข้าถึงชาติและชราอีก."

ในกาลจบเทศนา การตรัสรู้ธรรมได้มีแก่สัตว์ทั้ง ๘๔,๐๐๐ แล้ว.

อุคคเสนทูลขอบรรพชาอุปสมบท

ฝ่ายบุตรเศรษฐี กำลังยืนอยู่บนปลายไม้แป้น บรรลุพระอรหัตพร้อมด้วย

ปฏิสัมภิทาแล้ว ลงจากไม้แป้นมาสู่ที่ใกล้พระศาสดา ถวายบังคมด้วยเบญจางค

ประดิษฐ์ ทูลขอบรรพชากะพระศาสดา. ลำดับนั้น พระศาสดาทรงเหยียดพระหัตถ์

เบื้องขวาตรัสกะนายอุคคเสนนั้นว่า " ท่าน จงเป็นภิกษุมาเถิด." อุคคเสนนั้นได้

เป็นผู้ทรงไว้ซึ่งบริขาร ๘ ประหนึ่งพระเถระมีพรรษาตั้ง ๖๐ ในขณะนั้นนั่นเอง

 

สิ่งใดเกิดขึ้นแล้วเป็นธรรมดา ย่อมดับไปเป็นธรรมดา "พระอัญญาโกญทัญญะ"

เวลา 1 วัน หรือ 24 ชั่วโมง ของเราตั้งแต่รู้สึกตื่น จนถึงยามเข้านอนและหลับไป เราสร้างมโนกรรม วจีกรรม กายกรรม ไปโดยมีสติรู้ตัวอยู่เสมอหรือไม่ ถ้าไม่มีสติรู้สึกตัว ความบกพร่องของศีล (ความเป็นปกติ) ก็ง่ายที่จะเกิดขึ้นได้ง่าย เมื่อศีลไม่บริสุทธิ์ ใจก็ขุ่นมัวหมอง ความสงบก็ยากที่จะเกิด ปัญญาก็ไม่แสดงตัว

ดังนั้น ใน 1 วัน ตั้งแต่เราตื่นขึ้น สติเราก็ตื่น เรามาลองสำรวจดูจิตของเรากัน กำหนดรู้ดูใจของเรา ดูซิว่า วันนี้เราจะเปิดอายตนะทั้ง 6 หู ตา จมูก ลิ้น กายสัมผัส ใจ ดูซิมันจะมีอะไรผ่านเข้ามาบ้าง ใช้ชีวิตไปตามปกติ ใช้สติคอยดูอย่างปกติ อย่าบังคับสติแบบคอยเฝ้าคอยดูอย่างเอาเป็นเอาตาย เพราะหากว่าเราเพ่งสติจดจ่อใจเกินไป เราจะพบว่ามันไม่มีอะไรผ่านเข้ามาเลย นั่นคือเราหลงคิดผิดไปว่า ไม่เห็นมีอารมณ์ใดเกิดขึ้นเลยนี่ เรามีมหาสติแล้วล่ะมั้ง อันนี้ไม่ถูกนะครับ ที่ถูกคือ ดูมันอย่างเป็นธรรมชาติ อย่าฝืนดูอย่างเคร่งเครียด เอาเป็นเอาตาย เพราะมันฝืนธรรมชาติ ของจริงจึงไม่เกิดขึ้น มันจึงดูว่าจิตว่างดีจัง ดังนั้น คุณจะทำอะไร ขอให้มีสติ รู้งานปัจจุบัน อยู่กับปัจจุบัน หากมีอารมณ์หรือความคิดฟุ้งซ่านใดมาแทรกในขณะที่เราอยู่กับงานปัจจุบัน ก็กำหนดรู้ ปล่อยวางมันไป (เกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป) ทำแบบนี้ไปทุกวันๆ ขอให้ลองทำดู สติของเราจะรู้ไวขึ้นจริงๆ ผมเองก็เดินทางนี้อยู่ มีบ้างที่อารมณ์เกิดขึ้น โดยสติล่องลอยหายไป เผลอไปก่อกรรมด้วย มโนกรรม วจีกรรม กายกรรม ที่ไม่ดี

หวังว่าน่าจะมีประโยชน์สำหรับนักภาวนาไม่มากก็น้อยนะครับ ไม่ได้มีคุณเพียงผู้เดียวในการภาวนา ยังมีนักภาวนาอีกมากมาย รวมถึงผมด้วย มีความรู้ใดช่วยแนะนำกันด้วยนะครับ