วิธีสังเกตฌานตอนภาวนาหลับ

พูดตามความเป็นจริง เราเพลีย ถ้าเราฝืนก็ฟุ้งซ่าน นั่งโงกไปโงกมาไม่เป็นผล เมื่อนอน เลือดลมเดินสะดวกก็เริ่มจับอานาปาฯ อันดับแรกจับวิปัสสนาญาณก่อน เอาวิปัสสนาอย่างอ่อนๆละนะ คือไตรลักษณญาณ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา พอคิดว่าร่างกายเป็นทุกข์ ไม่มีความเที่ยงแท้แน่นอน มีสภาพเป็นทุกข์ ในที่สุดก็ตาย ปัญญาเห็นพร้อม ใช้ก็ใช้ไม่นานเพราะเห็นอยู่ทุกวันใช่ไหม แล้วต่อไปนั้นก็เริ่มภาวนา

ทีนี้ตอนภาวนา ตามหลักการปฏิบัติ ถ้าภาวนาจนถึงหลับ อย่าลืมว่า ถ้าจิตยังไม่ถึงฌานไม่หลับ จิตจะหลับได้ต่อเมื่อจิตเข้าถึงฌาน จะเป็นฌานไหนก็ตาม พอถึงฌานปั๊บมันจะตัดหลับ เราหลับกี่ชั่วโมงก็ถือว่าเราทรงฌานอยู่ ได้กำไรตรงนี้นะ
แล้วก็เป็นที่สังเกตขั้นฌานนี่ ฌานอย่างหยาบ อย่างกลาง อย่างละเอียด จะสังเกตว่าก่อนหลับเราเข้าฌานอย่างหยาบ อย่างกลาง อย่างละเอียด เวลาตื่นใหม่ๆถ้าตื่นเต็มที่แล้ว บังคับให้ภาวนาต่อ อย่างนั้นแสดงว่า ก่อนที่เราจะหลับเราเข้าถึงฌานอย่างหยาบ ถ้าหากว่าเราตื่นขึ้นมาใหม่ๆนะ เราตื่นขึ้นมานั้นประเดี๋ยวหนึ่งมันภาวนาเองโดยไม่ต้องบังคับ อย่างนี้เวลาหลับเข้าถึงฌานอย่างกลาง ถ้าเวลาครึ่งหลับครึ่งตื่นมันภาวนาเลย อย่างนี้เข้าถึงฌานละเอียด เวลาหลับได้กำไรตัวนี้นะ

คัดลอกจาก
ธรรมปฏิบัติ เล่ม 27 รวมคำสอนหลวงพ่อพระราชพรหมยาน หน้า 53-54