ปปัญจธรรม

สิ่งที่ทำให้การปฏิบัติเนิ่นช้า และสาเหตุของศิล คือ....โกรธ ปองร้าย จองล้าง ฉุนเฉียว มักได้ อิจฉา เจ้าเหล่ห์ มายา มุทะลุ โต้แย้ง จองหอง เห็นแก่ตัว เจ้ายศ สะเพร่า เกียจคร้าน ราคะ ไม่สันโดษ ไม่คบบัณฑิต หลงลืม สามหาว คบคนพาล ดิรัจฉานวิชา เห็นผิด ไม่อดทน ขาดศรัทธา ไม่สุภาพ นิสัยกระด้าง ตามใจตัว ปากติดรส ต่ำทราม ถูกต้องกายหญิง(กายชาย) ไม่ให้เกียรติครูบาอาจารย์ ไม่สำรวมอินทรีย์ ไม่ปฏิบัติสมาธิในยามต้นและยามสุดท้าย สิ่งเหล่านี้เป็นอุปสรรค 34 ขั้น บุรุษ และ สตรี ผู้ถูกปัญจธรรมข้อใดครอบงำจะทำให้ศิลสมบูรณ์ ไม่ได้ ถ้าศิลของเขาไม่สมบูรณ์เขาต้องเสื่อมทรามแน่นอน การกระทำให้ ปปัญจธรรม เหล่านี้หมดไปก็เป็นสาเหตุของศิล มีขึ้น เกิดขึ้น ตั้งมั่น บริบูรณ์

พระพุทธเจ้า ทรงตรัสไว้ใน ฉกฺกสุตฺต ว่า บุคคลมีสุขเวทนาเกิดขึ้น ก็ปล่อยให้รานุสัยตามนอน ทุกขเวทนาเกิดขึ้น ก็ปล่อยให้ปฏิฆานุสัยตามนอน การทำที่สุดแห่งทุกข์ในชาตินี้มีฐานะที่มีได้เป็นได้ พระองค์ตรัสไว้ดังนี้

การปฏิบัติที่จะมิให้อนุสัยทั้งสามตามนอน จำเป็นที่จะต้องมี สติ ปัญญา รู้เท่าทันอารมณ์นั้นเป็นปัจจุบันทันที พระพุทธภาษิตที่ตรัสว่า สติ เตสํ นิวารณํ และ ปญฺญาเยเต ปิถิยฺยเร สติเป็นดุจทำนบเครื่องปิดกระแสเหล่านี้ กระแสเหล่านั้นอันผู้ปฏิบัติจะละเสียได้ด้วยปัญญา

ข้อนี้ตรงกับปัญหาของ อุทย มานพคนที่13 ได้ทูลถาม พระพุทธเจ้าว่า "กถํ สตสฺา จรโต อุปรุชฌติ" เมื่อบุคคลประพฤติมีสติอยู่อย่างไร ปฏิสนธิวิญญาณ จึงจะดับพระพุทธองค์ จึงทรง ตรัสเป็นพระคาถาว่า......

อชฺฌตฺตญฺ จ พหิทฺธา จ เวทนํ นาภินนฺทโต
เอวํ สตสฺส จรโต วิญฺญาณํ อุปรุชฌติ​

เมื่อ บุคคลไม่เพลิดเพลินยิ่งนัก ซึ้งเวทนาทั้งภายนอกแลภายใน ประพฤติมีสติอยู่อย่างนี้ ปฏิสนธิวิญญาณจึงจะดับสนิท