บุญที่ถูกลืม

= = = = บุญที่ถูกลืม = = = =

โดย พระไพศาล วิสาโล

​

จากคอลัมน์บทความพุทธิกา

<O</O​

“คุณนายแก้ว” เป็นเจ้าของโรงเรียนที่ชอบทำบุญมากเป็นเจ้าภาพทอดผ้าป่าทอดกฐินอยู่เนือง ๆใครมาบอกบุญสร้างโบสถ์วิหารที่ไหนไม่เคยปฏิเสธ
เธอปลื้มปิติมากที่ถวายเงินนับแสนสร้างหอระฆังถวายวัดข้างโรงเรียน

แต่เมื่อได้ทราบว่านักเรียนคนหนึ่งไม่มีเงินจ่ายค่าเล่าเรียน ค้างชำระมาสองเทอมแล้ว
เธอตัดสินใจไล่นักเรียนคนนั้นออกจากโรงเรียนทันที

<O</O
“สายใจ” พาป้าวัย 70 และเพื่อนซึ่งมีขาพิการ ไปถวายภัตตาหารเช้าที่วัดแห่งหนึ่ง
ซึ่งมีเจ้าอาวาสเป็นที่ศรัทธานับถือของประชาชนทั่วประเทศเช้าวันนั้นมีคนมาทำบุญคับคั่ง จนลานวัดแน่นขนัดไปด้วยรถ<O</O
<O</O
เมื่อได้เวลาพระฉัน ญาติโยมก็พากันกลับสายใจพาหญิงชราและเพื่อนผู้พิการเดินกะย่องกะแย่งฝ่าแดดกล้าไปยังถนนใหญ่ เพื่อขึ้นรถประจำทางกลับบ้าน

ระหว่างนั้นมีรถเก๋งหลายสิบคันแล่นผ่านไปแต่ตลอดเส้นทางเกือบ 3 กิโลเมตร ไม่มีผู้ใจบุญคนใดรับผู้เฒ่าและคนพิการขึ้นรถเพื่อไปส่งถนนใหญ่เลย<O</O
<O</O
เหตุการณ์ทำนองนี้ มิใช่เป็นเรื่องแปลกประหลาดในสังคมไทย “ชอบทำบุญแต่ไร้น้ำใจ”
เป็นพฤติกรรมที่พบเห็นได้ทั่วไปในหมู่ชาวพุทธทำให้เกิดคำถามขึ้นมาว่าคนไทยนับถือพุทธศาสนากันอย่างไรจึงมีพฤติกรรมแบบนี้กันมาก<O</O
<O</O
เหตุใดการนับถือพุทธศาสนา จึงไม่ช่วยให้คนไทยมีน้ำใจต่อเพื่อนมนุษย์โดยเฉพาะผู้ที่ทุกข์ยากการทำบุญไม่ช่วยให้คนไทยมีเมตตากรุณาต่อผู้อื่นเลยหรือ ??????

<O</O
หากสังเกตจะพบว่าการทำบุญของคนไทยมักจะกระทำต่อสิ่งที่อยู่สูงกว่าตน
เช่น พระภิกษุสงฆ์วัดวาอาราม พระพุทธเจ้า เป็นต้น
แต่กับสิ่งที่ถือว่าอยู่ต่ำกว่าตน เช่น คนยากจนหรือสัตว์น้อยใหญ่ เรากลับละเลยกันมาก
แม้แต่เวลาไปทำบุญที่วัด เราก็มักละเลย สามเณรและแม่ชีแต่กุลีกุจอเต็มที่กับพระสงฆ์<O</O
<O</O
อะไรทำให้เราชอบทำบุญกับสิ่งที่อยู่สูงกว่าตน ?????
ใช่หรือไม่ว่าเป็นเพราะเราเชื่อว่าสิ่งสูงส่งเหล่านั้นสามารถบันดาลความสุขหรือให้สิ่งดี ๆ ที่พึงปรารถนาแก่เราได้
เช่น ถ้าทำอาหารถวายพระ บริจาคเงินสร้างวัดหรือพระพุทธรูปก็จะได้รับความมั่งมีศรีสุข มีอายุ วรรณะ สุข พละ เป็นต้นหรือช่วยให้ได้ไปเกิดในสวรรค์ มีความสุขสบายในชาติหน้า

<O</O
ในทางตรงข้ามสิ่งที่อยู่ต่ำกว่าเรานั้นไม่มีอำนาจที่จะบันดาลอะไรให้เราได้ หรือไม่ช่วยให้เราสุขสบายขึ้นเราจึงไม่สนใจที่จะช่วยเหลือเผื่อแผ่ให้แก่สิ่งเหล่านั้น

<O</O
นั่นแสดงว่าที่เราทำบุญกันมากมาย ก็เพราะหวังประโยชน์ส่วนตัวเป็นสำคัญ
ดังนั้นยิ่งทำบุญด้วยท่าทีแบบนี้ ก็ยิ่งเห็นแก่ตัวมากขึ้น
ผลคือจิตใจยิ่งคับแคบ ความเมตตากรุณาต่อผู้ทุกข์ยากมีแต่จะน้อยลง<O</O
<O</O
ไม่ต้องสงสัยเลยว่าการทำบุญแบบนี้ กลับจะทำให้ได้บุญน้อยลง
แน่นอนว่าประโยชน์ย่อมเกิดแก่ผู้รับอยู่แล้วเช่น หากถวายอาหารอาหารนั้นย่อมทำให้พระสงฆ์มีกำลังในการศึกษาปฏิบัติธรรมได้มากขึ้นแต่อานิสงส์ที่จะเกิดแก่ผู้ถวายนั้น ย่อมไม่เต็มเม็ดเต็มหน่วยเพราะเจือด้วยความเห็นแก่ตัว

<O</O
ยิ่งถ้าทำบุญ 100 บาทเพราะหวังจะได้เงินล้าน บุญที่เกิดขึ้นย่อมน้อยลงไปอีก
เพราะ.....ใช่หรือไม่ว่านี่เป็นการ “ค้ากำไรเกินควร”<O</O
บุญที่ทำในรูปของการถวายทานนั้นไม่ว่าจะเป็นอาหารหรือเงินก็ตามจุดหมายสูงสุดอยู่ที่การลดความยึดติด ถือมั่น ในตัวกูของกูยิ่งลดได้มากเท่าไรก็ยิ่งเข้าใกล้นิพพานอันเป็นประโยชน์สูงสุดที่เรียกว่า “ปรมัตถะ” ซึ่งสูงกว่าสวรรค์ในชาติหน้า (สัมปรายิกัตถะ) หรือความมั่งมีศรีสุขในชาตินี้ (ทิฏฐธัมมิกัตถะ)แต่หากทำบุญเพราะหวังแต่ประโยชน์ส่วนตนอยากได้เข้าตัวมาก ๆ แทนที่จะสละออกไปก็ยิ่งห่างไกลจากนิพพานหรือกลายเป็นอุปสรรคขวางกั้นนิพพานด้วยซ้ำ

<O</O
อันที่จริงอย่าว่าแต่นิพพานเลย แม้แต่ความสุขในปัจจุบันชาติ ก็อาจเกิดขึ้นได้ยาก
เพราะจิตที่คิดแต่จะเอานั้น เป็นบ่อเกิดแห่งความทุกข์<O</O
<O</O
ในทานมหัปผลสูตร อังคุตตรนิกาย พระพุทธองค์ได้ตรัสกับพระสารีบุตรว่า
ทานที่ไม่มีอานิสงส์มาก ได้แก่ “ทานที่ให้อย่างมีใจเยื่อใยให้ทานอย่างมีจิตผูกพัน ให้ทานอย่างมุ่งหวังสั่งสมบุญ” รวมถึงทานที่ให้เพราะต้องการเสวยผลในชาติหน้า เป็นต้น

พิจารณาเช่นนี้ก็จะพบว่าทานที่ชาวพุทธไทยส่วนใหญ่ทำกันนั้น หาใช่ทานที่พระองค์สรรเสริญไม่
นอกจากทำด้วยความมุ่งหวังประโยชน์ในชาติหน้าแล้ว ยังมักมีเยื่อใยในทานที่ถวาย

<O</O
กล่าวคือทั้ง ๆ ที่ถวายให้พระสงฆ์ไปแล้วก็ยังไม่ยอมสละสิ่งนั้นออกไปจากใจ
แต่ใจยังมีเยื่อใยในของชิ้นนั้นอยู่เช่นเมื่อถวายอาหารแก่พระสงฆ์แล้ว ก็ยังเฝ้าดูว่าหลวงพ่อจะตักอาหาร “ของฉัน”หรือไม่หากท่านไม่ฉัน ก็รู้สึกไม่สบายใจ คิดไปต่าง ๆ นานา
นี้แสดงว่ายังมีเยื่อใยยึดติดผูกพันอาหารนั้นว่า เป็นของฉันอยู่ไม่ได้ถวายให้เป็นของท่านอย่างสิ้นเชิง<O</O
<O</O
เยื่อใยในทานอีกลักษณะหนึ่งที่เห็นได้ทั่วไปก็คือ การมุ่งหวังให้ผู้คนรับรู้ว่าทานนั้น ๆ ฉันเป็นผู้ถวายดังนั้นตามวัดวาอารามต่าง ๆ ทั่วประเทศ ของใช้ต่าง ๆไม่ว่า ถ้วย ชาม แก้วน้ำ หม้อ โต๊ะ เก้าอี้ตลอดจนขอบประตูหน้าต่างในโบสถ์วิหารและศาลาการเปรียญจึงมีชื่อผู้บริจาคอยู่เต็มไปหมดกระทั่งพระพุทธรูปก็ไม่ละเว้นราวกับจะยังแสดงความเป็นเจ้าของอยู่หาไม่ก็หวังให้ผู้คนชื่นชมสรรเสริญตน

<O</O
การทำบุญอย่างนี้จึงไม่ได้ละความยึดติดถือมั่นในตัวตนเลยหากเป็นการประกาศตัวตนอีกแบบหนึ่งนั่นเอง<O</O
การทำบุญแบบนี้แม้จะมีข้อดีตรงที่ช่วยอุปถัมภ์วัดวาอารามและพระสงฆ์ให้ดำรงอยู่ได้
แต่ในอีกด้านหนึ่งก็ไม่ส่งเสริมให้ผู้คนมีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่กันโดยเฉพาะการช่วยเหลือผู้ทุกข์ยากหรือไร้อำนาจวาสนา<O</O
<O</O
ดังนั้นจึงไม่น่าแปลกใจที่เมืองไทยมีวัดวาอารามใหญ่โตและสวยงามมากมาย
แต่เวลาเดียวกันก็มีคนยากจนและเด็กถูกทอดทิ้งเป็นจำนวนมากไม่นับสัตว์อีกนับไม่ถ้วน ที่ถูกละเลยหรือถูกปลิดชีวิตแม้กระทั่งในเขตวัด
</O
อันที่จริง ถ้ามองให้กว้างกว่าการทำบุญก็จะพบปรากฏการณ์ในทำนองเดียวกัน นั่นคือ
คนไทยนิยมทำดีกับคนที่ถือว่าอยู่สูงกว่าตนแต่ไม่สนใจที่จะทำดีกับคนที่ถือว่าต่ำกว่าตน
เช่น ทำดีกับ เจ้านาย คนรวยข้าราชการระดับสูง นักการเมืองทั้งนี้ก็เพราะเหตุผลเดียวกันคือคนเหล่านั้นให้ประโยชน์แก่เราได้ (หรือแม้เขาจะให้คุณได้ไม่มากแต่ก็สามารถให้โทษได้)<O</O
ประโยชน์ในที่นี้ไม่จำต้องเป็นประโยชน์ทางวัตถุ อาจเป็นประโยชน์ทางจิตใจก็ได้ <O</O
เช่น คำสรรเสริญ หรือการให้ความยอมรับ

ประการหลังคือเหตุผลสำคัญที่ทำให้คนไทยขวนขวายช่วยเหลือฝรั่งที่ตกทุกข์ได้ยากอย่างเต็มที่
แต่กลับเมินเฉย หากคนที่เดือดร้อนนั้นเป็นพม่า มอญ ลาว เขมร หรือกะเหรี่ยง
ใช่หรือไม่ว่า คำชื่นชมของพม่าหรือกะเหรี่ยงมีความหมายกับเราน้อยกว่าคำสรรเสริญของฝรั่ง

<O</O
บุคคลจะได้ชื่อว่าเป็นคนใจบุญไม่ใช่เพราะนิยมทำบุญกับสิ่งที่อยู่สูงกว่าตนเท่านั้น
หากยังยินดีที่จะทำบุญกับสิ่งที่เสมอกับตน หรืออยู่ต่ำกว่าตนอีกด้วย
แม้เขาจะไม่สามารถให้คุณให้โทษแก่ตนได้ ก็ช่วยเหลือด้วยความเต็มใจ<O</O
<O</O
ทั้งนี้เพราะมิได้หวังผลประโยชน์ใด ๆ นอกจากความปรารถนาให้เขาพ้นทุกข์
นี้คือกรุณาที่แท้ในพุทธศาสนา
การทำดีโดยหวังผลประโยชน์หรือยังมีการแบ่งแยกและเลือกปฏิบัติอยู่ ย่อมไม่อาจเรียกว่าทำด้วยเมตตากรุณาอย่างแท้จริงจะว่าไปแล้ว ไม่เพียงความใจบุญหรือความเป็นพุทธเท่านั้น
แม้กระทั่งความเป็นมนุษย์ก็วัดกันที่ว่าเราปฏิบัติอย่างไรกับคนที่อยู่ต่ำกว่าเราหรือมีอำนาจน้อยกว่าเราหาได้วัดที่การกระทำต่อคนที่อยู่สูงกว่าเราไม่

<O</O
ถ้าเรายังละเลยเด็กเล็ก ผู้หญิง คนชรา คนยากจน คนพิการ คนป่วยรวมทั้งสัตว์เล็กสัตว์น้อยแม้จะเข้าวัดเป็นประจำ บริจาคเงินให้วัดอุปถัมภ์พระสงฆ์มากมายก็ยังเรียกไม่ได้ว่าเป็นคนใจบุญ เป็นชาวพุทธหรือเป็นมนุษย์ที่แท้

<O</O
ไม่ผิดหากจะกล่าวว่านี้เป็นเครื่องวัดความเป็นศาสนิกที่แท้ในทุกศาสนาด้วย
แม้จะปฏิบัติตามประเพณีพิธีกรรมทางศาสนา อย่างเคร่งครัด แต่เมินเฉยความทุกข์ยากของเพื่อนมนุษย์หรือยิ่งกว่านั้น คือกดขี่บีฑาผู้คนในนามของพระเจ้าย่อมเรียกไม่ได้ว่าเป็นศาสนิกที่แท้ จะกล่าวไปใยถึงความเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ในแง่ของชาวพุทธ การช่วยเหลือผู้ที่ทุกข์ยากเดือดร้อน ทั้ง ๆที่เขาไม่สามารถให้คุณให้โทษแก่เราได้เป็นเครื่องฝึกใจให้มีเมตตากรุณาและลดละความเห็นแก่ตัวได้เป็นอย่างดี ยิ่งทำมากเท่าไร จิตใจก็ยิ่งเปิดกว้างอัตตาก็ยิ่งเล็กลงทำให้มีที่ว่างเปิดรับความสุขได้มากขึ้นยิ่งให้ความสุขแก่เขามากเท่าไรเราเองก็ยิ่งมีความสุขมากเท่านั้น
สมดังพุทธพจน์ว่า “ผู้ให้ความสุขย่อมได้รับความสุข”

<O</O
เป็นความสุขที่ไม่หวังจะได้รับแต่ยิ่งไม่อยาก ก็ยิ่งได้ ในทางตรงข้ามยิ่งอยาก ก็ยิ่งไม่ได้<O</O
เมื่อใจเปิดกว้างด้วยเมตตากรุณา เราจะพบว่าไม่มีใครที่อยู่สูงกว่าเราหรือต่ำกว่าเรา
ถึงจะเป็นพม่า มอญ ลาว เขมร กะเหรี่ยงลัวะ ขมุ เขาก็มีสถานะเสมอเรา คือเป็นเพื่อนมนุษย์
และเป็นเพื่อนร่วมเกิด แก่เจ็บ ตาย กับเรา แม้แต่สัตว์ก็เป็นเพื่อนเราเช่นกัน

<O</O
จิตใจเช่นนี้ คือจิตใจของชาวพุทธและเป็นที่สถิตของพุทธศาสนาอย่างแท้จริง
การทะนุบำรุงพุทธศาสนาที่แท้ก็คือการบำรุงหล่อเลี้ยงจิตใจเช่นนี้ ให้เจริญงอกงามในตัวเรา
ในลูกหลานของเราและในสังคมของเราหาใช่การทุ่มเงินสร้างโบสถ์วิหารราคาแพง ๆหรือสร้างพระพุทธรูปให้ใหญ่โตที่สุดในโลกไม่

<O</O
ดังนั้นเมื่อใดที่เราเห็นคนทุกข์ยากไม่ว่าเขาจะเป็นใครมาจากไหน เชื้อชาติอะไร ต่ำต้อยเพียงใดอย่าได้เบือนหน้าหนีขอให้เปิดใจรับรู้ความทุกข์ของเขา แล้วถามตัวเองว่า เราจะช่วยเขาได้หรือไม่และอย่างไร<O</O

เพราะนี้คือโอกาสดีที่เราจะได้ทำบุญ ลดละอัตตาตัวตนและบำรุงพระศาสนาอย่างแท้จริง<O</O​

<O</O​

ธรรมสวัสดี<O</O​

<O</O

 

ผมว่ามันก็ไม่เสมอไปทุกคนหรอกนะครับ คนไทย น้ำใจงาม ก็ยังมีอีกเยอะ ไปเจอไม่ดีมาสองคน ก็ว่าคนไทยทั้งประเทศซะแล้ว เหอะๆ แล้วมีประเทศใดในโลกหนอ ที่คนมันสมบูรณ์แบบกันทั้งประเทศ

 

Charity begin at home !

ก่อนจะให้ทานกับใครเขา ให้ตัวเรา คนใกล้ตัว คนรอบข้างก่อน

 

อนุโมทนาค่ะ กรณีนี้เป็นเฉพาะบางคน ซึ่งต้องให้เขาคิดได้เอง และต้องใช้เวลาในการแก้ไข

 

"กตัญญูกตเวที"... ความรู้คุณที่ท่านทำแล้วแก่ตน และตอบแทนพระคุณนั้น พระพุทธองค์ทรงสรรเสริญว่าเป็นธรรมของคนดี คือ คนดีมีธรรมนี้หรือธรรมนี้ทำให้คนเป็นคนดี คือ คนใดมีธรรม คือความกตัญญูกตเวที คนนั้นก็คือคนดีนั่นเอง

 

เป็นเพียงบางคน ที่ทำบุญทำทานโดยหวังแต่อานิสงค์ของบุญอันยิ่งใหญ่ โดยไม่ได้ทำจากใจอันเลี่ยมใสศรัทธา และจิตอันอารีแท้ อันนี้ก็เป็นกรรมของเขา ย่อมมีผลตอบแทนตามที่กระทำเสมอ กรรมสามารถแยกแยะได้ด้วยตัวของมันเอง
แต่ไม่ว่าจะทำบุญหวังอะไร ก็ทำบุญกันเยอะ ๆ ดีกว่าไม่เชื่อ ไม่คิด ไม่ทำเลย...

 

ชอบมากครับ

ขอบคุณครับ

 

เคยเจอเหตุการณ์แบบนี้เหมือนกันค่ะ ไปทอดกฐินที่มุกดาหาร อากาศหนาวจัด คนหนุ่มคนสาวพากันแย่งเข้าไปนอนด้านในตัวบ้าน แล้วให้คนแก่อายุ 70 กว่า สองคน นอนตากอากาศหนาวสั่นอยู่ข้างนอกแบบไม่รู้สึกรู้สาอะไร หัวร่อต่อกระซิกกันอยู่ข้างใน ดิฉันเองไม่ได้แย่งอะไรกับใคร ที่ข้างในเต็มก็อยู่ข้างนอกไป เห็นคนแก่นอนไม่ได้ (เพราะหนาว) อยู่ข้างๆ ก็ช่วยอะไรไม่ได้มากไปกว่าสละผ้าขนหนูกับเสื้อแจ็คเก็ตไปให้ห่ม แค่ก็คงคุ้มกันร่างกายท่านไม่ได้เท่าไหร่นักเพราะหนาวจัดจริงๆ

 

เห็นด้วยอย่างยิ่งเลยค่ะ ไม่มีสิ่งใดจะยิ่งใหญ่กว่าการให้เลยค่ะ