ธรรมที่เป็นครื่องกั้นความดี

อกุศลธรรมที่เป็นเครื่องกั้นความดี มี ฌาน มรรค ผล นิพพาน นั้ได้แก่นิวรณ์ ๖ คือ
กามัจฉันทนิวรณ์ พยาปาทนิวรณ์ ถีนะมิทธิวรณ์ อุทธัจจกุกกุจจนิวรณ์ วิจิกิจฉานิวรณ์ อวิชชานิวรณ์

ธรรมที่ประหาณที่อกุศลธรรมเหล่านี้ได้โดยวิกขัมภณะนั้น ได้แก่องค์ ๕ คือ
วิตก ประหาณ ถีนมิทธะนิวรณ์
วิจาร ประหาณ วิจิกิจฉานิวรณ์
ปีติ ประหาณ พยาปาทนิวรณ์
สุข ประหาณ อุทธัจจะกุกกุจจะนิวรณ์
เอกัคคตา ประหาน กามฉันทนิวรณ์

ส่วนอวิชชานิวรณ์นั้นองค์ฌานไม่สามารถประหาณได้โดยตรง
เมื่อองค์ฌาน ๕ ประหาณนิวรณ์อื่นๆนั้น อวิชชานิวรณ์ก็อ่อนกำลังลง
เพราะขาดนิวรณ์อื่นๆที่ถูกประหาณไปด้วยองค์ฌานเหล่าอื่นสนับสนุน
จึงไม่เป็นเครื่องกั้น ฌาน อภิญญาได้

สำหรับธรรมที่ประหาณโดยสมุทเฉทนั้น ได้แก่มรรคจิต ๔
โสดาปัตติมรรค สกทาคามิมรรค ประหาณ วิจิกิจจฉานิวรณ์
อนาคามิมรรค ประหาณ กามัจฉันทนิวรณ์ พยาปาทนิวรณ์ กุกกุจจนิวรณ์
อรหันตมรรค ประหาณ ถีนมิทธะนิวรณ์ อุทธัจจะนิวรณ์ อวิชชานิวรณ์

 

จะเรียกยังไงดี นิวรณ์เนี่ยชื่อเล่นๆ ในอริยวินัยเรียกว่า เครื่องปิดบ้าง เครื่องกั้นบ้าง เครื่องคลุม เครื่องร้อยรัด
เเค่ชื่อเล่นๆ ก็ต้องนึกขึ้นว่า ถ้ายังไม่ได้ละไออุปกิเลิสพวกเนี่ยก่อน คือการเสพเสนาสนะของชำระจิตให้ปราศจากนิวรณ์ เเล้วสมาธิจะบังเกิดขึ้นได้อย่างไร เพราะเเค่ชื่อของมัน ก็พอรู้เเล้วว่าจะทำปัญญาให้ถ้อยกลับ เป็นข้าศึกของสมาธิอย่างเเน่นอน
เพราะผู้ที่เค้าบรรลุปฐมฌานได้ เกิดจากการประกอบด้วยอริยศิลขันธ์ ประกอบด้วยสำรวมอินทรีย์ มีสติสัมปชัญญะ
จนถึงเสพเสนาสนะอันสงัด ด้วยการตั้งกายตรงดำรงสติเฉพาะหน้า ถ้าเราจะเข้าปฐมฌานจริงๆ อย่างเช่น ขณะนั้นจิตไม่สงสัยว่านี่ทำอะไร นี่อย่างไร นี่ทำเพื่ออะไร ในกุศลธรรม(เนกขัมมะ). จังหวะนี่นะ พระองค์จะอุปมานิวรณ์ไว้ ตัวอย่างเช่นสมมุติการกู้หนี้ จะต้องใช้หนีไปเรื่อยๆทำให้ทุกข์ เเล้วพอเราใช้หนี้จนหมด เเละยังมีเงินเหลือ ความสุขโสมนัสจะเกิดขึ้นเเก่เรา อุปมานี้อย่างไรพระองค์ให้ใช้ความรู้สึกนั้นเเละ ในการเห็นนิวรณ์เหมือนสิ่งที่ไม่ทำให้เราเข้าปฐมฌานไม่ได้ เป็นทุกข์ เป็นการกู้หนี้ ป่วยไข้ ติดเรือนจำ หรือไปเป็นทาสเขา เมื่อเรามองไม่เห็นมันอยู่เเล้วนั้น เอาความรู้สึกครายๆการหมดหนี้ การหมดทุกข์ หายป่วย ออกจากเรือนจำ หรือ ไม่เป็นทาสเค้า เเล้วปิติสุขจะเกิด ดับๆ จนมันระเอียดลงเรื่อยๆ ถึงจะเข้าปฐมฌานได้ ในหลายๆสูตรพระองค์จะตรัสว่า ครั้งมองเห็นนิวรณ์ที่ละเเล้ว ปราโมทย์จะเกิดฯลฯ เเล้วจะทำให้ สงัดจากกามเเละอกุศลธรรมทั้งหลาย บรรลุปฐมฌานในที่สุด (นี่คือtip. ของจริงที่ทำให้เข้าปฐมฌานได้.เเละถ้ายังไม่ละยังมองไม่เห็น หรือยังไม่ได้ละอย่างเเท้จริง ไม่น่าจะเข้าปฐมฌานได้ ยังคงไม่ใช่ปฐมฌาน)

 

ขออนุโมทนาสาธุ ธรรมใดที่ท่านสำเร็จแล้ว ขอข้าพเจ้าสำเร็จด้วยเทอญ สาธุๆๆ