นี่แหละตัวโทโส

รวบรวมโดยไพโรจน์อยู่มณเฑียร


รวบรวมโดย ไพโรจน์ อยู่มณเฑียร
จากหนังสือ “ปริศนาธรรมสมเด็จฯ โต”
นี่แหละตัวโทโส
สมเด็จฯโต ท่านเป็นนักเทศน์มีชื่อเสียงเกรียงไกรในสมัยนั้นใครๆก็อยากจะฟังสมเด็จฯ ท่านเทศน์ เพราะนอกจากได้สารธรรมแล้ว ยังได้รับความเพลิดเพลินเจริญใจไปกับไหวพริบปฎิภาณและลีลาวาทะของสมเด็จฯ ท่าน ใครได้ฟังแล้วเป็นต้องประทับใจไปทุกคน
น่าเสียดายที่ประวัตชีวิต คำสอน และจริยาวัตรของท่าน ไม่ได้มีการบันทึกไว้โดยละเอียด ที่มีตีพิมพ์กันอยู่บ้างก็เน้นหรือไปทางขลังศักดิ์สิทธิ์มากไปหน่อย จึงทำให้ชนรุ่นหลังอย่างเรา มิได้รู้เรื่องราวของท่านมากนัก แต่กระนั้น เท่าที่มีอยู่ก็นับว่าน่าสนใจมิใช่น้อย

ตามปกติ สมเด็จฯ โต ท่านจะไม่ขัดศรัทธาใคร ใครจะมานิมนต์ให้ท่านไปเทศน์ที่ไหน ในชนบทบ้านนอกทานรับหมด แต่มีข้อแม้ว่าจะต้องไม่กำหนดเวลา ถ้ากำหนดเวลาว่าจะต้องเทศน์เวลานั้นเวลานี้ท่านจะไม่รับ ถ้าไม่กำหนดเวลา ท่านยินดีไปให้ทุกแห่ง
คราวหนึ่งมีผู้นิมนต์ท่านไปเทศน์ที่วัดแห่งหนึ่งในคลองมอญ
สมเด็จฯ โต ไปถึงแต่เช้า ทำให้หมายกำหนดการของท่านเจ้าภาพเปลี่ยน ไป
เพราะเจ้าภาพได้กำหนดนเอาไว้ว่า จะมีเทศน์คู่ตอนฉันเพลแล้วเมื่อสมเด็จฯ ไปถึงแต่เช้า ก็เลยต้องนิมนต์ให้เทศน์เป็นพิเศษเสียก่อนกัณฑ์หนึ่ง
เวลาประมาณ ๑๐.๐๐ นาฬิกากว่าๆ (๔ โมงเช้ากว่า) พระพิมลธรรม (ถึก) พระนักเทศน์องค์สำคัญที่เทศน์คู่กับสมเด็จฯ โต เป็นประจำวันไปถึง
เมื่อพอสมควรแก่เวลา สมเด็จฯ โต ท่านก็หยุดเทศน์ ลงจากธรรมาสน์เพื่อฉันเพล ครั้นฉันภัตตาหารเสร็จ ท่านก็ขึ้นเทศน์ต่อ แต่คราวนี้เป็นการเทศน์คู่กับพระพิมลธรรม(ถึก)
สมเด็จฯ ถามปัญหากับพระพิมลธรรมหรือท่านถึก (ซึ่งสมเด็จฯ โตเรียกว่า เจ้าถึก) ข้อหนึ่ง แต่ท่านถึกตอบไม่ได้
เมื่อตอบไม่ได้ ท่านเจ้าถึกก็เลยนั่งนิ่ง ใช้ความสงบสยบความเคลื่อนไหว
สมเด็จฯ โต คงเกรงว่าท่านเจ้าถึกจะอายเขา จึงแกล้งพูดขึ้นว่า
“ดูนะ ดูเถิดจะ ท่านเจ้าถึกเขาอิจฉาฉัน เขาเห็นฉันเทศน์ ๒ กัณฑ์เขาเทศน์ยังมิได้สักกัณฑ์ เขาจึงอิจฉาฉัน ฉันถามเขา เขาจึงไม่พูด ถามไม่ตอบ นั่งอม..”
ได้ยินว่าทายกเขาจัดเครื่องกัณฑ์ให้ท่านเจ้าถึกได้เท่ากับ ๒ กัณฑ์เครื่องเท่ากันแล้ว
ท่านเจ้าถึกจึงถามบ้างว่า
“เจ้าคุณ โทโสเป็นกิเลสสำคัญ พาเอาเจ้าของต้องเสียทรัพย์เสียชื่อเสียงเงินทอง เสียน้องเสียพี่ เสียที่เสียทาง เสียอย่างเสียธรรมเนียมเสียเหลี่ยมเสียแต้ม ก็เพราะลุแก่อำนาจโทโส ให้โทษให้ทุกข์แก่เจ้าของมากนัก ก็ลักษณะแรก โทโสจะเกิดขึ้น เกิดตรงที่ไหนก่อนนะขอรับขอให้แก้ให้ขาว”
สมเด็จฯ โต แกล้งทำเป็นนั่งหลับ กรนเสียด้วย ทำเป็นไม่ได้ยินคำถาม
ท่านเจ้าถึกก็ถามซ้ำอีก ๒-๓ ครั้ง สมเด็จฯ โต ก็ยังนั่งเฉยเมื่อถามกี่ครั้งๆ ก็ไม่ตอบ ท่านเจ้าถึกก็ชักฉิว ตวาดแหวออกมาว่า
“ถามแล้วไม่ฟัง นั่งหลับใน”
ท่านเจ้าถึกตวาดถามย้ำอีก
สมเด็จฯ โต คราวนี้ทำเป็นตกใจตื่น ทำทีด่าออกไปว่า
“อ้ายเปรต อ้ายกาก อ้ายห่า อ้ายถึกกวนคนหลับ”
ท่านเจ้าถึกรู้สึกฉุนฉิวอยู่ก่อนแล้ว ครั้นถูกด่าเสียเกียรติในที่ประชุมเช่นนั้น ก็ชักโกรธชักฉิวเพิ่มขึ้นอีก จนลืมตัว ไม่ทันสำรวม เพราะไม่รู้อุบายของสมเด็จฯ จึงจับกระโถนปามาตรงสมเด็จฯ
สมเด็จฯ นั่งภาวนากันตัวอยู่แล้ว กระโถนจึงไพล่ไปโดนเสาศาลาเปรี้ยง! แตกทันที
นี่แหละ! ตัวโทโส
สมเด็จฯ ได้ที จึงชี้แจงแถลงไขถึงลักษณะของโทโสว่า
สัปบรุษ! ดูซิ เห็นไหมๆ เจ้าคุณพิมลธรรมองค์นี้ ท่านดีแต่ชอบคำเพราะๆ แต่พอได้รับเสียงด่าก็เกิดโทโสโอหัง เพราะอนิฏฐารมณ์รูปร่างที่ไม่อยากจะดูมากระทบนัยน์ตา เสียงที่ไม่น่าฟังมากระทบหูกลิ่นที่ไม่น่าดมมากระทบจมูก รสที่ไม่น่ากินมากระทบลิ้น สัมผัสความกระทบถูกมากระทบถึงกาย ความคิดที่ไม่สมคิดผิดหมายมากระทบใจให้เป็นมูลมารับเกิดสัมผัสชาเวทนาขึ้นสำรวมไม่ทันจึงดันออกมาข้างนอกให้คนอื่นรู้ว่าเขาโกรธ ดังเช่นเจ้าคุณพิมลธรรมเป็นตัวอย่าง
ถ้าเขายอท่านว่า พระเดชพระคุณแล้ว ท่านยิ้ม พอเขาด่าก็โกรธโทโสเกิดในทวาร ๖ เพราะถูกกระทบกระเทือนสิ่งที่เป็นอนิฎฐารมณ์ไม่พอใจก็เกิดโกรธ
แต่โทโสก็ไม่มีอำนาจกดขี่เจ้าของเลย เว้นแต่เจ้าของโง่ เผลอสติเช่นพระพิมลธรรมถึกนี้ โทโสจึงกดขี่ได้ ถ้าฉลาดแล้วระวังตั้งสติไม่พลุ่งพล่าน โทโสเป็นสหชาติ เกิดดับด้วยจิต ไม่ได้ติดอยู่กับใจ ถึงเป็นรากเหง้าเค้ามูลก็จริง แต่เจ้าของไม่นำพาหรือคอยห้ามปราบข่มขู่ไว้โทโสก็ไม่เกิดขึ้นได้
เปรียบเช่นพืชพันธุ์เครื่องเพาะปลูก เจ้าของอย่าเอาไปดอง อย่าเอาไปแช่ อย่าเอาไปหมักในที่ฉำแฉะแล้ว เครื่องพืชพันธุ์เพาะปลูกทั้งปวงไม่ถูกชื้นแล้วงอกไม่ได้
โทโสก็เช่นกัน ถ้าไม่รับให้กระทบถูกแล้ว โทโสก็ไม่เกิดขึ้นได้ดูแต่ท่านเจ้าถึกเป็นตัวอย่าง ตัวท่านเป็นเพศพระ ครั้นท่านขาดสังวร ท่านก็กลายเป็นโพระ กระโถนเลยพลอยแตกโพล๊ะ เพราะโทโสของท่าน ท่านรับรองยึดถือทำให้มูลแฉะชื้น จงจำไว้ทุกคนเทอญ


http://www.kondee.com/board_show_question.php?menu=2&qs_qno=2328

 

ท่านสมเด็จโตฯ ท่านก็มีมุขเด็ดเหมือนกันในการสอนธรรม ถ้าเป็นสมัยนี้จะนิมนต์ไปสอนคนร่างรัฐธรรมนูญ เผื่อจะตาสว่าง จะได้บัญญัติศาสนาพุทธเป็นศาสนาประจำชาติ