23 ตุลา..ปิยมหาราช

สยามมินทร์ปิ่นธเรศเจ้า จุลจอม จักรเอย
นึกพระนามความหอม ห่อหุ้ม
อวลอบกระหลบออม ใจอิ่ม
เพราะพระองค์ทรงอุ้ม โอบเอื้อเหลือหลาย


จากลิลิต "สามกรุง" ของ น.ม.ส.



​

​

นับว่าเป็นที่น่าภาคภูมิใจที่ประเทศไทยมีความเจริญทัดเทียม นานาอารยประเทศ โดยเฉพาะการมีชีวิตความเป็นอยู่แบบประชาธิปไตย จากในอดีตมีการปกครองแบบทาส เมื่อย้อนกลับไปในสมัยโบราณมีการใช้มนุษย์ทำงานต่างๆ โดยไม่มีค่าตอบแทน
และต้องตกเป็นเบี้ยล่าง หากผู้ใดเกิดมาเป็นทาสแล้วก็ต้องเป็นตลอดชีวิต แม้แต่บุตรที่เกิดมาจากพ่อแม่ที่เป็นทาสก็ต้องตกเป็นทาสสืบไปไม่มีจบสิ้น
อีกทั้งเครื่องอำนวยความสะดวกต่างๆก็ยังไม่มีต้องใช้จากบ่อน้ำ แม่น้ำ ลำคลอง ใช้แสงสว่างจากตะเกียง เทียนไข เดินทางไปไหนมาไหนก็ต้องใช้ช้าง ใช้ม้าเป็นพาหนะหรือแม้กระทั่งต้องเดินทางนานมาก



มาถึงสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระมหากษัตริย์ผู้ทรง มีพระกรุณาธิคุณเป็นอเนกประการ
ความทุกข์ยากลำบากของปวงชนชาวไทยในอดีตก็หายไปสิ้น คำว่า ทาส ก็หมดไป
ในสมัยของพระองค์ทรงปรับปรุงและพัฒนาระบบการบริหารราชการแผ่นดินการปรับปรุงสาธารณูปโภคและอื่นๆ เพื่อประโยชน์สุขแก่ปวงชนชาวไทย


พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี
ประสูติเมื่อวันที่ 20 กันยายน พ.ศ.2396 ตรงกับวันอังคาร เดือน 10 แรม 3 ค่ำ ปีฉลู ณ พระตำหนักตึกด้านหลังองค์พระที่นั่งจักรีมหาปราสาทในพระบรมมหาราชวัง
ทรงมีพระนามเดิมว่า สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอเจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์ ครั้นพระชนมายุ 15 พรรษา ทรงได้รับเลื่อนพระอิสริยยศขึ้นเป็น กรมขุนพินิจประชานาถ
ต่อมาเมื่อพระบามสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยุ่หัวสวรรคตสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอเจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์ กรมขุนพินิจประชานาถ ได้เสด็จขึ้นเถลิงถวัลยราชสมบัติสืบต่อจากสมเด็จพระบรมชนกนาถ เมื่อวันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411
ขณะนั้น พระองค์มีพระชนมายุย่างเข้า 16 พรรษา นับเป็นพระมหากษัตริย์องค์ที่ 5 แห่งพระราชจักรีวงศ์
ทรงพระนามว่า "พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ์ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว"


หลังจากที่ขึ้นครองราชย์พระองค์ทรงโปรดให้มีการจัดการปฎิทินระเบียบแบบแผนการปกครองเปลี่ยนแปลงแก้ไขจัดระเบียบราชการบริหารเสียใหม่ให้เหมาะสมกับความต้องการของกาลสมัย
ได้แต่งตั้งตำแหน่งเสนาบดี และกระทรวงเพิ่มขึ้นใหม่ โดยแบ่งเป็นกระทรวงมหาดไทย กรมพระกลาโหม กรมท่า กรมวัง กรมเมือง กรมนา กรมพระยาคลัง กรมยุติธรรม กรมยุทธนาธิการ กรมธรรมการ กรมโยธาธิการและ กรมมุรธาธิการ


ทางด้านการศาสนา
ทรงให้มีการชำระและพิมพ์พระไตรปิฎก โดยโปรดให้สร้างพระไตรปิฎกฉบับทองทึบด้วยคัมภีร์ใบลานเมื่อปี พ.ศ.2431 ตราพระราชบัญญัติลักษณะการปกครองสงฆ์
ในปี พ.ศ.2445 และโปรดให้มีการสร้างวัดสำคัญๆ เช่น วัดเบญจมบพิตร วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม วัดเทพศิรินทราวาส วัดราชาธวาส วัดนิเวศน์ธรรมประวัติ(บางปะอิน) วัดอํษฎางคนิมิตร และวัดจุฑาทิศธรรมสภาราม (อยู่ที่เกาะสีชัง) เป็นต้น
อีกทั้งโปรดให้บูรณะวัดพระศรีรัตนศาสดาราม วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษดิ์ วัดมกุฎกษัตริยาราม พระพุทธบาทสระบุรี วัดสุวรรณดาราม (พระนครศรีอยุธยา) พระปฐมเจดีย์ เป็นต้น
​

สำหรับการสาธารณูปโภค
ได้ีการตั้งธนาคารไทยขึ้นในปีพ.ศ.2447 โดยพระเจ้าน้องยาเธอกรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย เสนาบดีกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ ร่วมกับกลุ่มบุคคลคณะ หนึ่งก่อตั้งธนาคารไทยแห่งแรก เรียกว่า บุคคลัภย์ และต่อมาได้ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตจดทะเบียนเป็นบริษัทแบงค์สยามกัมมาจลทุน จำกัด ดำเนินกิจการตามแบบสากลโดยคนไทยทั้งคณะ ปัจจุบันเปลี่ยนเป็น ธนาคารไทยพาณิชย์จำกัด(มหาชน) และในปีพ.ศ.2433 กำเนิดกิจการไฟฟ้า และการประปาในปี พ.ศ.2452

ทางด้านการพยาบาล และสาธารณสุข ทรงพระราชทานทรัพย์ส่วนพระองค์ให้สร้างโรงพยาบาลวังหลัง ต่อมาได้เปลี่ยนเป็นโรงพยาบาลศิริราช โดยเริ่มเปิดดำเนินการในวันที่ 26 เมษายน 2431​

การขนส่งและสื่อสาร
- รถไฟหลวงสายแรก
-การไปรษณีย์จัดตั้งกรมไปรษณ๊ย์เป้นครั้งแรก เมื่อวันที่ 4 ส.ค. พ.ศ.2426
- โทรเลขสายแรกคือสายระหว่างกรุงเทพฯกับสมุทรปราการ ซึ่งยาว 45 กิโลเมตร และยังยังมีสายใต้น้ำที่วางต่อไปจนถึงประภาคารที่ปากนำ้เจ้าพระยา ซึ่งต่อมากรมโทรเลขได้รับโอนงานมาจัดตั้งโทรศัพท์กลางขึ้นในพระนคร และเปิดใ้ห้ประชาชนเช่าใช้โทรศัพท์ติดต่อสื่อสารกัน


การศึกษา
โปรดให้ตั้งโรงเรียนหลวงขึ้นในพระบรมมหาราชวังโดยมีหลวงสารประเสิรฐ(น้อย อาจาริยางกูร) เป็นอาจารย์ใหญ่ต่ำมาโปรดให้ตั้งโรงเรียนขึ้นที่พระราชวังนันทอุทยาน สวนอนันต์ ธนบุรีและโรงเรียนนายทหารมหาดเล็กในปี พ.ศ.2425ได้ย้ายไปอยู่พระตำหนักสวนกุหลาย เรียกชื่อใหม่ว่า โรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบ ทรงริเริ่มวางรากฐานการศึกษาแผนใหม่ขึ้นมาตามลำดับ มีการจัดตั้งกระทรวงธรรมการขึ้นเมื่อวันที่ 1 เมษายน 2435 ถึงแม้จะสิ้นรัชสมัยของพระองค์ก็ได้มีการสถาปนา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เมื่อวันที่ 26 มีนาคม พ.ศ.2359 ซึ่งเป็นสถาบันการศึกษาขั้นมหาวิทยาลัยแห่งแรกของประเทศ นอกจากนี้ทรงส่งเสริมเกี่ยวกับการศึกษาในต่างประเทศโดยทุนหลวง เป็นต้น


ด้านวรรณคดี
ทรงพระราชนิพนธ์หนังสือพระราชพิธีสิบสองเดือน ไกลบ้าน เงาะป่า ลิลิตนิทรา ชาคริต ฯลฯ ทรงโปรดให้ตั้งหอพระสมุดสำหรับพระนคร โดยรวมหอสมุดเดิม 3 หอ เป็นหอพระสมุดวชิรญาณ สำหรับพระนคร ตั้งพิพิธภัณฑสถานและตั้งโบราณคดีสโมสร เป็นต้น
พระบามสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้เสด็จไปกรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส ประทับให้ช่างปั้นพระบรมรูป และหล่อสำเร็จเรียบร้อย ส่งเข้ามากรุงเทพฯ ซึ่งพระองค์ได้เสด็จมากระทำพิธีเปิดพระบรมราชานุสรณ์ด้วยพระองค์เอง

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยุ่หัวพระปิยมหาราชาเจ้า ได้ทรงพระประชวรด้วยพระโรค พระวักกะพิการ และสวรรคต เมื่อวันที่ 23 ตุลาคม 2453 ณ พระที่นั่งอัมพรสถาน สิริรวมพระชนมายุได้ 57พรรษา รวมเวลาที่อยู่ในสิริราชสมบัตินับได้ถึง 42 ปี ความอาลัยอาวรณ์ของประชาชนชาวสยามที่มีต่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระปิยมหาราชเจ้าครั้งนั้นเป็นความวิปโยคอย่างสูงสุด และได้กำหนดเอา วันที่ 23 ตุลาคม ของทุกปี เป็นวันปิยมหาราช สืบเท่าทุกวันนี้


ด้วยพระปรีชาสามารถและการมีสายพระเนตรอันยาวไกล ทำให้พสกนิกรชาวไทยได้มีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นปวงประชาราษฎร์ได้ถือว่าพระองค์คือ พระบิดาแห่งตนและประเทศชาติเป็นพระปิยมหาราชที่รักของมหาชนทั่วไป ประชาชนทั่วราชอาณาจักรได้ร่วมกันบริจาคเงินส่วนหนึ่งเพื่อสร้างพระราชอนุสาวรีย์พระบรมรูปทรงม้า


เพื่อเป็นการรำลึกถึงพระปิยมหาราช ประชาชนชาวไทยควรปฎิบัติ ด้วยการทำบุญตักบาตรพระ เพื่ออุทิศเป็นพระราชกุศลแด่พระองค์ท่าน และร่วมกันนำพวงมาลาถวายบังคมที่พระบรมราชานุสรณ์พระบรมรูปทรงม้า รวมทั้งการบำเพ็ญสาธารณประโยชน์ต่อสังคม เพื่อถวายเป็นพระราชกุศลด้วยอีกทางหนึ่ง​

เอกสารอ้างอิง ประเพณี พิธีมงคล
----------และวันสำคัญไทย​