รบกวนถามผู้รู้หลังออกจากสมาธิแล้วง่วงนอน

ตอนที่นั่งสมาธิตามดูรู้ไปเรื่อยก็ไม่เป็นไร จิตเกิดความสงบและปิติตามสภาพ แต่พอออกจากสมาธิแผ่เมตตาแล้วจะรู้สึกง่วงๆเหนื่อยๆหมดแรงอยากจะนอนแล้วก็นอนหลับไปเลยทั้งๆที่ก่อนหน้านั้นก็นอนมาพอแล้วไม่ได้เหนื่อยอะไร

อยากถามท่านผู้รู้ว่าเกิดจากอะไรคะ

 

สมาธิที่ดี ออกจากสมาธิแล้วจะสดชื่น ถ้าออกมาแล้วเหมือนหลับตื่นใหม่ๆไม่ค่อยจะดีเท่าไร
แก้โดยให้สังเกตตอนเข้าสมาธิว่าเราบีบจิตบังคับแรงไปหรือเปล่า ถ้าเห็นตัวนี้ได้แล้วจิตจะสบายขึ้นกว่าเดิม ลองดูนะครับ ผมทำสมาธิผิด๒เดือนแก้ด้วยวิธีนี้ใช้เวลา๑เดือน

 

เกิดจากการเพ่งเกินไปครับ จะล้าและเหนื่อยหลังจากเลิกทำสมาธิ

 

ทำให้เป็น อุเปกขา สิครับ อย่าบังคับเกิดไป เหมือนที่ ท่านอื่นได้บอกไป

 

ให้ลองวิเคราะห์ดูนะครับว่ามีอาการเหล่านี้บ้างไหม

๑.ตอนที่เริ่มนั้งสมาธิมีเรื่องผุดขึ้นมาหลายๆเรื่องในขณะที่เริ่มต้นนั่งหรือไม่
๒.ในขณะที่จะทำการสวดมนต์ก่อนที่จะนั่ง.มีอาการลืมบทสวดมนต์หรือ
บทสวดมนต์ที่สวดขาดตอนแล้วเราพยายามนึกบทสวดนั้นหรือไม่..
๓.ในช่วงระหว่างที่นั่งสมาธิและกำลังภาวนาคำภาวนาหายไปแล้วเราได้มีสติ
ดึงคำภาวนากลับมาต่อเลยทันทีแบบเร่งรีบเป็นเหตุให้อารมย์สมาธิตกหรือไม่
๔.คิดถึงการแผ่เมตตาหลังจากเลิกนั่งสมาธิในช่วงที่กำลังนั่งสมาธิหรือไม่.
๕.เผลอสัปหงก.ในช่วงระหว่างที่นั่งสมาธิหรือไม่..
๖.ตอนที่แผ่เมตตาได้ทำใจให้นิ่งๆก่อนหรือเปล่า..
และหรือพอนั่งเสร็จแล้วรีบแผ่เมตตาเร็วไปไหม.
๗.ตอนแผ่เมตตาได้ขอบารมีพระก่อนหรือไม่ หรือใช้แค่บารมีตัวเอง..

ปล.ประมาณนี้เคร่าๆครับ.เพราะเป็นการดึงกำลังจิตตัวเองนำขึ้นมา
ใช้งานอย่างที่เราคาดไม่ถึงและอาจไม่รู้ตัว.และช่วงที่ดึงกำลังจิต
มาใช้งานนี้จะมีการเข้าไปเชื่อมโยงกับระบบการทำงานของร่างกายเสมือน
การใช้ร่างกายร่วมกับกำลังจิต.ลักษณะคล้ายๆตั้งสมาธิโดยการใช้กำลังจิต
เพื่อทำอะไรซักอย่างไม่ได้เหมือนกับการทำงานทั่วๆไป.ถ้าเราไม่ได้ฝึกจิต
จนสามารถใช้กำลังจิตได้เป็นปกติ.เราอาจจะง่วงได้เพราะว่ายังไม่เคยชิน
แม้ใช้ได้แล้วถ้าไม่หมั่นฝึกซ้อมก็เพลียและง่วงได้.
.และสาเหตุที่กล่าวมาแล้วนั้นมีลักษณะกิริยาบางส่วนที่คล้ายอย่างที่บอก
เลยเป็นสาเหตุที่ทำให้รู้สึกง่วงหลังจากนั่งสมาธิได้ทั้งนั้นครับ​

 

ขออนุโมทนาครับ มีวิธีแก้ไหมครับ ผมเองก็เป็นเหมือนกันดื่น ตี 4 แล้วสวดมนต์นั่งสมาธิ เวลาทำงานจะง่วงมาก ต้องงีบให้ได้อย่างน้อยก็ 5 นาทีจึงจะคลายครับ

 

การปฏิบัติสมาธิ คือ การทำจิตใจให้สงบ นั่นย่อมหมายความว่า การปฏิบัติสมาธิ หมายถึง การที่บุคคลรู้จักฝึกตนให้รู้จักบังคับควบคุม จิตใจ ความคิด ฯลฯ หรือ จะเรียกว่า รู้จักบังคับ มิให้สมองทำงาน คือ บังคับให้สมองพักผ่อน
เมื่อปฏิบัติสมาธิ แล้ว สมองไม่ได้พักผ่อน มันก็ต้องมีอาการเพลีย ง่วงนอน ยิ่งนั่งสมาธิ หรือปฏิบัติสมาธิด้วยความรู้เท่าไม่ถึงกาล เช่น ไม่ยอมหลับ นั่งสมาธิ ตี ๑ ตี ๒ ตึ ๓ พอเลิกปฏิบัติสมาธิ กว่าจะนอนหลับได้ ก็ปาเข้าไป เกือบ ตี ๕ พอ ๗ โมงเช้า ก็ลุกปฏิบัติภาระกิจประจำวัน แล้วไปทำงาน เวลาทำงาน ไม่ง่วงก็คงแปลกละขอรับ แต่ถ้าง่วงนอน อ่อนเพลีย ไม่ใช่เรื่องแปลกอะไรดอกขอรับ บางคนยังมีหน้าถามหาวิธีแก้ อิ อิ อิ อิ ไม่ได้เยาะเย้ยนะขอรับ ตัวเองยังไม่รู้ว่าตัวเองทำอะไร จึงได้ง่วงเหงาหาวนอน เวลาทำงาน จบขอรับ

 

มีวิธีแก้อยู่แต่ผมก็แค่อยากรู้วิธีคนอื่นเพื่อเป็นวิทยาทานเท่านั้นแหละ เพราะสมาธิจริง ถูกทางแล้วไม่ง่วงจะมีแต่ปิติ มีกำลัง ร่างกายตื่นพร้อม จึงเรียกว่าผู้รู้ผู้ตื่นผู้เบิกบาน หากไม่ถูกทางก็ง่วงอย่างว่าแหละ (ไม่ถูกทางคือความไม่พอดีนะไม่ใช่การปฏิบัติที่ผิด) อนุโมทนา

 

ถ้าแบบพระมีชื่อท่านแนะนำคือให้คิดว่าถ้าเราจะตายวันพรุ้งนี้.
วิธีนี้เป็นกำลังใจระดับพระปฏิสัมภิทาฌาน
แต่วิธีที่จะเล่าให้ฟังนี้เพื่อ.ประกอบการพิจารณาวิธีการหนึ่ง
แบบทั่วๆไปหยาบๆ..คือต้องตั้งเป้าหมายทางของการฝึกสมาธิไว้.ซึ่งปลายทางจะทราบได้และเปลี่ยนแปลง
ได้เองตามลำดับที่สมาธิที่เพิ่มขึ้นตามเหตุและปัจจัยรวมทั้งระดับกิเลสในใจที่น้อยลง
..ควบคู่เรื่องการเจริญสติในชีวิตให้ต่อเนื่องและต้องไม่ลืมช่วงเอี่ยว
คือช่วงที่เราเคลื่อนไหวร่างกายเป็นปกตินิสัยทำให้ลืมการเจริญสติไปแบบขาดไม่ถึง
เช่นช่วงเดินไปทำกิจกรรมส่วนตัว.หรือ ช่วงทานข้าว ช่วงยกมือออกจากคอมเป็นต้น
และที่ขาดไม่ได้คือเดินปัญญาในระหว่างวันเพื่อที่จะลดกิเลสให้อยู่ในใจเราให้น้อยๆลงไปเรื่อยๆ
เพราะจะเป็นดัชนีที่แปรผันโดยตรงกับปลายทางของเรา..
และในการใช้ชีวิตปกติ.ให้ดูว่าสามารถละและตัดเรื่องที่เข้ามากระทบระหว่างวันได้เร็วจนรักษาอารมย์สงบจนถึงระดับฌาน ๑ ได้หรือยังหรือว่าไหลตามกะแสกิเลสไปเรื่อยหรือยังหงุดหงิดอยู่ขณะที่มีอารมย์มากระทบ
รวมทั้งกระทั่งจิตว่างๆได้เป็นบางช่วงจนถึงขั้นนนานขึ้นเรื่อยๆหรือถึงที่สุดหรือยัง..
ถ้านึกอะไรไม่ออก ให้นึกคำว่า รักษาความว่างเป็นอารมย์ ส่วนทำให้อย่างไรให้ว่างก็ตามที่กล่าวมาแล้วข้างต้น
บวกกับความสม่ำเสมอในการปฏิบัติเพื่อปลายทางที่ตั้งไว้ในแต่ละช่วง.
แต่ต้องไม่ตึงจนเกินไป.ได้แค่ไหนก็แค่นั้นในระหว่างวัน.หากทำไม่ได้ก็ให้วิปัสสนา
ในอารมย์ที่สงบเท่านั้นเพียงพอ.แล้วไม่ต้องย้อนเอาอดีตที่ผ่านมาขึ้นมานึกเทียบ
และไม่ต้องหวังผลการฝึกในอนาคตทำวันนี้ให้ดีที่สุด.มีความพอใจ ณ ปัจจุบัน
.และอย่าลืมผ่อนลมหายใจหยาบก่อนที่จะนั่งทุกครั้ง.
ทำจนกระทั้งให้เป็นนิสัยเสมือนเป็นส่วนหนึ่งของชีวิต.ถึงจะเกิดความชิน
และแก้อาการดังกล่าวไว้หัวข้อกระทู้ได้.เพราะว่าถ้าติดเป็นนิสัยได้แล้วถึงไม่
อยากทำ.ถ้าถึงเวลาจิตจะสั่งให้เด้งขึ้นมาทำเป็นปกติครับ.
ปล.อย่าลืมว่าอวสานชีวิตเราอยู่ที่ไหน วิบากกรรมชักนำพาให้เกิด
ไม่อยากเกิดต้องรู้กรรมนำวิถี รู้ละ รู้ปล่อย รู้วาง รู้ว่างทุกนาที.
หากทำได้ชีวิตนี้มีแต่สุขทุกข์ไม่มี
ขอบคุณครับ.​

 

ขอบคุณทุกท่านนะคะ จริงๆก่อนทำสมาธิจะตั้งจิตว่าให้อยู่ในทางสายกลางไม่ตึงไม่หย่อนเกินไป พออยู่ในสมาธิก็จะพยายามรักษาอารมณ์จิตนั้นไว้ก็ไม่น่าจะเกิดจากการเพ่งเกินไปแต่เพื่อความแน่ใจหลังจากอ่านความเห็นของท่านผู้รู้สองท่านแรกตอนกลางคืนก็ลองทำสมาธิดูใหม่ผลปรากฏว่าตนเองก็ไม่ได้เพ่งมากกว่า
แต่มานึกได้ว่าความเห็นของท่านผู้รู้ท่านหนึ่งว่าให้เพิ่มตัวอุเบกขาเข้าไป ก็นึกขึ้นได้ถึงคำของหลวงพ่อที่ว่าจิตที่รวมสมาธิได้ง่ายต้องประกอบด้วยพรหมวิหารสี่ ก็นึกขึ้นอีกว่าหรือว่าจิตเราจะขาดพรหมวิหารสี่ เพราะตนเองเป็นคนโทสะจริต ก็เลยทำจิตให้เกิดพรหมวิหารสี่. พอออกจากสมาธิจิตได้สบายขึ้นมากกว่าเดิมมันพอจะเป็นไปได้อย่างที่เล่ามาไหมคะ หรือว่าเราจะอุปาทานไปเอง

 

ตามที่คุณกล่าวมาเราเป็นข้อแรกเลยค่ะ วิธิแก้ตามที่คุณกล่าวมาเราเป็นอย่างนั้นเป็นปกติอยู่แล้ว แต่ในช่วงที่เราทำสมาธินั้นจะทำอย่างไรถึงจะแก้การใช้กำลังจิตโดยไม่รู้ตัวได้คะ

 

แก้การแบบไม่รู้ตัวยากมากๆเลยนะครับ.นอกจากเราจะถอดจิตออกมาข้างนอกร่างกายได้
และแยกจิตให้ออกจากกายเป็นส่วนๆหรือไม่ก็ไม่ต้องใช้ร่างกายนี้แล้วก็คือการตายครับ.
.ทำได้คือสร้างให้มีจนเกิดเป็นความ
เคยชินจะมีมากมีน้อยไม่สำคัญขอให้เพียงพอในระดับที่เรากำลังฝึกอยู่
กรณีนี้เปรียบๆคล้ายการออกกำลังกายแล้วมีผลทำให้กล้ามเนื้อแข็งแรง
และเกิดความเคยชินนั้นหละครับร่างกายถึงไม่รู้สึกเพลียและเหนื่อย
จนเป็นสาเหตุให้เกิดความง่วงได้
เราจะไม่ใช้กล้ามเนื้อเลยเป็นไปได้ยากครับเพราะทั้งจิตและกายต่าง
อาศัยกันอยู่จนเรามองเสมือนเป็นสิ่งเดียวกัน.พอเข้าใจนะครับ
ปล.ลองอ่านคำตอบอีกคำตอบดูให้เข้าใจนะครับ.มองที่กิริยา
ทางจิต.อย่าเน้นไปทางกิริยาทางกายจะเข้าใจวิธีแก้ได้เองครับ​

 

หลังจากแผ่เมตตาแล้ว ลองนั่งนิ่งๆจับแค่ลมหายใจสัก 5 นาที

แล้วทำความรู้สึกให้ทั่วร่างกายอีก 5 นาทีครับ แล้วค่อยๆทำความรู้สึกคลายออกครับ

คราวนี้ถ้าออกมาแล้วสดชื่น ก็คงเป็นเพราะว่าไม่ได้ถอยฌานออกมาตามลำดับขั้นครับ

 

เป็นได้ จาก หลาย สาเหตุ นะ อาจเป็นอันไดอันนึงในต่อไปนี้

1. นั่งนานมาก นิ่งจนร่างกายล้า (เวลานิ่งนานๆ กรดแลคติคจะสะสมในกล้ามเนื้อ ทำให้ล้าและเพลียได้) แต่ไม่เป็นไร แบบนี้ดีแล้ว เราเน้นที่จิต ให้จิตสงบอย่างเดียว ร่างกายไม่ต้องสน

2. ระดับสมาธิ อาจจะยังไม่ถึงขั้นสงบ เพียงพอ (ในระดับ สงบระดับนึง พลังสมาธิจะ จุนเจือจิตให้แช่มชื่น หลังจากออกจากสมาธิเล้กน้อยถึงกายจะล้า แต่แปปเดียว จะกลับแข็งแรงมีชีวิตชีวา)

3. อาจเป้น อุปนิสัย (กิเลส 16) ลองหาศึกษา ดู (ผู้ที่ยัง มีกิเลสเจือปน ไม่ว่า กิเลส 10 หรือ กิเลส 16 การทำสมาธินั้น มักจะมีปรากฏการณ์ ต่างๆ นานา ถือ เป็นเรืองเตือนใจ ให้เราหมั่นดูหาดูในจิตว่า เหตุใดจิตจึงมีแรงกระตุ้นเพื่อต่อต้านความสงบ)

 

หลวงพ่อท่านนึงที่ลูกศิษย์ท่านบรรยายให้ฟังที่วัด ท่านบอกเองเลยว่า........ เวลาง่วง อยู่ระหว่างครึ่งหลับครึ่งตื่น คือเวลาเข้าญาณที่ดีที่สุดและเร็ว แต่ต้องมีสติพอจะบังคับไม่ให้มันหลับ แต่ลองสังเกตอารมย์ระหว่างง่วงดูซิ ร่างกายมันปิดการรับรู้กิเลสก็แทบไม่เหลือ นึกสร้างภาพพระก็ได้เร็วและชัดกว่าเวลาไม่ง่วง ........ท่านบอกว่าอารมย์ญาณ มันจะคล้ายคนเราตอนกำลังง่วง ไม่แปลกคุณจะรู้สึกอย่างนั้น นิมิตจากญาณก็เหมือนฝันขณะตื่น ในขณะที่ฝันก็คือนิมิตในขณะหลับ แต่มันต่างกันคือ นิมิตตอนนั่งสมาธิเราจะรู้ตัวและบังคับได้ ต่างจากเวลาฝันมันไม่มีสติมันก็บังคับไม่ได้
พระที่นั่งวิปัสสนาเก่งๆโดยมากนอนกันแค่ สามชั่วโมงต่อคืน เพราะเวลาเข้าญาณ ร่างกายปิดการรับรู้สัมผัส มันก็ได้พักผ่อนไปแล้ว

 

ความง่วงเป็นนิวรณ์ธรรมตัวหนึ่ง แต่ไม่ต้องกังวลใจอะไร ทำไปเรื่อยๆก็หายเองครับ
เจริญในธรรมครับ

 

เคยเป็นเหมือนกัน เลยแก้โดยการนั่งสมาธิให้นานมากกว่าเดิม

อาการที่ง่วงๆงัวเงียก็จะหายไป ก็เลยเรียกเองว่าอาการยังนั่งสมาธิไม่อิ่ม

 

ขอรบกวนกวนถามถ้าอาการอย่างที่กล่าวมาจะเป็นญาณไหนคะ

 

จาก อุปจารสมาธิ ไป อัปปนาสมาธิ

เวลาจิตกำลังเคลื่อนสู่ความเป็นสมาธิมันก็จะเริ่มมีอารมย์คล้ายง่วง ตั้งแต่ ญาณ1-2 ก็สามารถมีอาการได้ ถ้าจิตมันมีสมาธิมากๆ

ต่อให้เป็นญาณสี่ หรือสูงกว่านั้น อารมย์ เวลากายมันปิดหมด มันก็ไม่ต่างจากเวลาคนเราฝันนั้นแหละ เห็นนิมิตชัด ไม่มีลมหายใจ ไม่รู้สึกถึงการสัมผัสทางร่างกาย เพียงแต่เรารู้ตัว แต่อย่างอื่นมันก็บังคับไม่ได้ เช่นอาการจิตลอยหมุนติ้ว อาการไม่มีลมหายใจ อันนี้ก็บังคับไม่ได้ เหมือนๆเวลาเราฝันนั้นแหละ

 

ปกติ คับ การเข้าถึงสมาธิได้ผล อาการนี้ต้องมี
ยิ่งแผ่เมตตาจิต มีกำลังมาก ย่อมรู้สึกเหนื่อย เปนปกติ เราไปฝืนสัญชาติณาน ของความฟุ้งซ่านเข้าสู้ความสงบ มีอาการแบบนี้ ปกติคับ แต่ถ้าง่วง ลองต่อสู้ดูเล่นๆ หากทำได้ ก็ไม่นอน อาการก็หายไปเหมือนกัน มันง่วงแปปเดียว ลุกขึ้นกินน้ำอาการจะหายทันที สู้บ่อยๆมันก็ไม่ง่วงอีกเรยหรือจะหลับสักแปปก็ได้มันก็ฝังอารมณ์ไว้ให้ต้องง่วง แต่ก็ปกติคับ อาการนี้ มาถูกทางคับ ค่อยๆดูไป วิปัสนาให้ละเอียด จะเห็นว่า มันง่วงตั้งแต่ อยู่ในสมาธิ แต่กำลังของสมาธิกดข่มไว้ไม่ให้มีอาการ พอถอนกำลังสมาธิ พวกมารเค้าก็รอต่อคิว ทั้งง่วงทั้งคัน สารพัดสิ่ง ค่อยๆดูให้ละเอียดต่อไปคับ สาธุ